✅ Çfarë është një DAO?
DAO është një organizatë e ndërtuar mbi blockchain, ku vendimmarrja ndodh përmes smart contracts dhe pjesëmarrësit (anëtarët) marrin pjesë përmes votimit duke përdorur token-e.
🧱 Hapat për ndërtimin e një DAO në Shqipëri:
1. Zgjedhja e platformës blockchain
- Ethereum (më i përdoruri për DAO-të)
- Arbitrum, Optimism (për kosto më të ulët transaksionesh)
- Solana, Polkadot, NEAR – alternativa të tjera të fuqishme
2. Zhvillimi i Smart Contracts
Këto kodojnë rregullat e DAO-s: si bëhen propozimet, si votohet, si shpërndahen fondet, etj.
- Gjuhë programimi: Solidity (për Ethereum)
- Platforma ndihmëse: OpenZeppelin, DAOstack, Aragon, Snapshot (off-chain voting)
3. Krijimi i token-it të DAO-s
- Mund të jetë një ERC-20 token që përfaqëson të drejtën e votës.
- Mund të jetë edhe një NFT (në raste të veçanta)
4. Zhvillimi i një dApp (aplikacion i decentralizuar)
Për ndërveprim me DAO-n përmes një ndërfaqeje miqësore për përdoruesit.
⚖️ Aspektet ligjore në Shqipëri
Shqipëria nuk ka aktualisht një ligj të posaçëm për DAO-t, por ka ligj për:
- FinTech (Ligji për Shërbimet e Pagesave)
- Ligji për Tregun e Kapitalit
- Ligji për regjistrimin e Shoqërive Tregtare
Alternativa të mundshme:
- DAO si një shoqëri me përgjegjësi të kufizuar (SH.P.K.)
- Regjistrohet një SH.P.K. me statutin që referon kontrollin nga smart contracts (nuk është standarde, por e mundur).
- Regjistrimi jashtë vendit (si në Estoni, Zvicër, Wyoming SHBA)
- Më shumë fleksibilitet për DAO-t, me struktura ligjore të njohura (p.sh. Swiss Verein, Wyoming DAO LLC)
- Shmangie e regjistrimit zyrtar
- DAO funksionon 100% në mënyrë të decentralizuar pa një entitet të regjistruar – me pasoja të mundshme ligjore për financime/grantet.
💡 Shembull praktik në Shqipëri:
Supozojmë që do të krijosh një DAO për financim të artit dhe kulturës në Shqipëri:
- Emri: AlbanianArtsDAO
- Token: $ARTSH
- Funksionet kryesore:
- Propozime për financimin e projekteve kulturore
- Votim nga komuniteti
- Shpërndarje e fondeve me smart contracts
- Zhvillohet në Ethereum ose Arbitrum
- Pjesëmarrësit blejnë ose fitojnë token-e për të votuar
- Për legalitet, regjistrohet një SH.P.K. që ndjek vendimet e DAO-s (opsionale)
🚧 Sfidat kryesore
- Paqartësia ligjore: mungesë kuadri për DAO-të në ligjin shqiptar
- Taksa dhe auditimi: si tatohen aktivitetet e DAO-së?
- Ndërveprimi me bankat: hapja e llogarive për entitete që operojnë me kripto
- Pranueshmëria nga autoritetet: mungon rregullore për ICO, token, DAO
📌 Rekomandime
- Konsulto një jurist në Shqipëri që ka përvojë me blockchain dhe FinTech
- Përdor platforma të decentralizuara të gatshme (Aragon, DAOhaus, Juicebox)
- Mendo për regjistrim jashtë Shqipërisë nëse kërkon financim/grante ndërkombëtare